Nootropiki – skuteczne i bezpieczne substancje dla poprawy pracy mózgu
Opublikowano: 10 stycznia 2023, 15:53
Nootropy to temat coraz bardziej popularny w świecie biohackingu i na rynku suplementów. Od lat różnego rodzaju substancje wspierające poziom energii, pracę mózgu (jego funkcje umysłowe) czy motywację były używane przez pracowników Dolinie Krzemowej, a obecnie bardzo wielu przedsiębiorców czy programistów używa różnych substancji nootropowych dla poprawy wydajności w pracy. Jednak czym są nootropy (określane też jako “inteligentne leki”), jak działają, oraz przede wszystkim – czy są bezpieczne i czy ich stosowanie nie powoduje skutków ubocznych?
Nootrop – co to jest, z czym to się je?
Nootropiki, substancje nootropowe, nootropy, leki nootropowe (ostatnie określenie potoczne i mało precyzyjne w kontekście samych związków wykazujących działanie nootropowe) – te nazwy to tak naprawdę synonimy opisujące tę samą grupę substancji. W tym artykule skupimy się na najbardziej podstawowych i bezpiecznych nootropikach, dlatego też przyjmiemy definicję nootropików, która pasuje do tych substancji:
„Nootropy to substancje, które w bezpieczny i skuteczny sposób poprawiają pracę mózgu. Do nootropików zaliczamy substancje ziołowe, takie jak bacopa monnieri, czy też nootropiki o specjalnej strukturze chemicznej – np. Alpha GPC, CDP cholina”
Jakie działanie mają nootropiki, na co mogą nam pomóc? Wszystko zależy od tego, jakich substancji używamy, ponieważ każda z nich ma trochę inny profil działania. Np. l-teanina w połączeniu z kofeiną (najlepiej w postaci kawy, mniej zalecana w formie napojów energetycznych), czyli najbardziej podstawowy nootropik, polecany dla każdego, kto jeszcze nie testował innych substancji, daje nam dobrą koncentrację, skupienie, często lepszy nastrój i hamowanie zmęczenia. Co ciekawe – sama kofeina nie jest nootropowa, mimo że przyspiesza myślenie. Nie ma daje jednak organizmowi żadnych korzyści zdrowotnych, a na dodatek wykazuje lekkie działanie toksyczne. Stosując taki stack (połączenie różnych substancji) jesteśmy w stanie wznieść naszą prace umysłową na wyższy poziom. Z kolei tyrozyna może hamować zmęczenie, jeżeli w nocy mieliśmy mniej snu, lub był on gorszej jakości. Różeniec górski może hamować zmęczenie i wykazywać działanie poprawiające nastrój (zmniejszać wahania nastroju). Z kolei bacopa monnieri nie da praktycznie żadnego efektu od razu po zastosowaniu, jednak po kilku tygodniach może mocno wpłynąć na poprawę pamięci.
Substancji nootropowych jest naprawdę wiele. Lista środków, którym przypisuje się właściwości nootropowe, rozrasta się z miesiąca na miesiąc. W tym artykule omówię tylko kilka z nich (najbardziej podstawowych). Jednak działanie nootropików może być bardzo szerokie, ale przede wszystkim powinny one być dostosowane do naszego stylu życia, oczekiwań oraz doświadczeń z nootropikami.
Jaki jest mechanizm działania nootropików? Wszystko zależy od konkretnej substancji, którą stosujemy, ale bardzo często wpływają one korzystnie na poziom acetylocholiny. Acetylocholina jest neurotransmiterem, który jest powiązany z pracą mięśni, ale także dobrą pamięcią i koncentracją (wyższy poziom acetylocholiny = lepsza praca mózgu). Dodatkowo wpływa na poziom acetylocholiny jest w miarę bezpieczne, ponieważ wraz ze stosowaniem nootropików – przeważnie działa ona coraz wydajniej. Oprócz tego mogą one wpływać na inne neurotransmitery (np. GABA – uspokojenie, poprawa koncentracji, zwiększenie skupienia uwagi, serotonina – lepszy nastrój, dopamina – większa motywacja).
Dodatkowo środki nootropikowe wspierają wykorzystywanie energii (glukozy) oraz tlenu przez mózg, przez co pracuje on wydajniej. W tym wypadku znowu efekt powinien być długofalowy (mózg z czasem coraz lepiej wykorzystuje zasoby). Znowu – odrzucamy tutaj silne stymulanty czy leki.
Nootropiki powinny także mieć korzystny wpływ na neuroplastyczność, długotrwałe wzmocnienie synaptyczne (Long-term potentiation) oraz działać neuroprotekcyjnie – co znaczy, że tak naprawdę z czasem nasz mózg coraz łatwiej uczy się nowych rzeczy, a dodatkowo jest chroniony przed różnymi uszkodzeniami (toksynami, uszkodzeniami fizycznymi itd.).
Najpopularniejsze nootropiki, oprócz wcześniej wymienionych, to:
– Alpha GPC oraz CDP cholina (cytyzyna). Są to wersje choliny, która jest niezbędna m.in. dla funkcjonowania błon komórkowych, czy też układu nerwowego, ale także wątroby. Jednak zwykła cholina w postaci dwuwinianu nie przełoży się na pracę umysłu – będzie ona użytkowana przede wszystkim przez wątrobę. Z kolei Alpha GPC i CDP cholina wpływają głównie na układ nerwowy. Cholina w postaci Alpha GPC jest wręcz niezbędna przy stosowaniu mocniejszych środków typu racetamy, jako uzupełnianie jej zasobów, ponieważ większość nootropików wpływa na ilość acetylocholiny;
– Lion’s mane, czyli soplówka jeżowata. Najbardziej znany grzyb witalny, który – podobnie jak l-teaninę – najczęściej dodaje się do kawy. Lion’s mane stosuje się w celu poprawy funkcji poznawczych. Dodatkowo bardzo dobrze wpływa na strukturę mózgu, podnosząc poziom BDNF oraz NGF, czyli czynników wpływających neuroprotekcyjnie, ale także stymulująco na komórki nerwowe, a konkretnie na wzrost nowych połączeń między nimi, co tak naprawdę przekłada się na wydajniejsze i skuteczniejsze funkcjonowanie mózgu;
– ALCAR, czyli acetylowana wersja karnityny (Acetyl-L-Karnityna). Standardowo karnityna stosowana jest jako suplement wspierający wykorzystanie tłuszczu jako źródła energii. Z kolei ALCAR wspiera produkcję acetylocholiny, a dodatkowo usprawnia wykorzystanie energii przez mózg. To kolejny skuteczny i bardzo bezpieczny nootropik.
Najlepsze nootropy
Jakie są najlepsze substancje nootropowe? Ciężko stwierdzić jednoznacznie, ponieważ dużo zależy od predyspozycji indywidualnych. Mnóstwo osób jest bardzo zadowolonych z działania l-teaniny, jednak nie każdemu daje ona spodziewane rezultaty. Jednak w do najlepszych i najskuteczniejszych nootropów zaliczyłbym na pewno połączenie l-teaniny z kofeiną oraz lion’s mane.
Czy nootropy sprawdzą się w depresji?
Z mechanizmów, które wcześniej przedstawiłem można zobaczyć, że nootropy działają na różne procesy i neurotransmitery w mózgu, dlatego też mogą się one przełożyć na lepszy nastrój. Jednak depresja to poważna choroba, która wymaga specjalistycznego leczenia oraz dobrania środków. A jeżeli stosujesz leki, takie jak antydepresanty – nie łącz ich z nootropami bez konsultacji ze specjalistą! Antydepresanty wchodzą w interakcję z wieloma innymi lekami i suplementami.
Tutaj jednak warto wspomnieć, że depresja bardzo często związana jest ze stanem zapalnym w mózgu, dlatego też np. duże dawki omega czy nawet kurkuminy mogą wpływać korzystnie na nastrój. Do tego na serotoninę i dopaminę korzystnie wpływa m.in. różeniec górski, a nastrój poprawiać może także lion’s mane.
Czy nootropy wpływają na motywację?
Tak, jak najbardziej dobrze dobrane nootropy mogą zwiększać chęć do działania i tę mistyczną motywację. Tutaj ponownie skłaniałbym się ku tym, które stosujemy razem z kawą – lion’s mane czy l-teaninę, chociaż inne, dobrane indywidualnie, także mogą wpływać korzystnie na motywację. Na pewno takie działanie mogą mieć także racetamy, które opiszemy w innym artykule.
Nootropy na pamięć
Odpowiednio dobrany nootrop poprawia pamięć. Tutaj najlepsze długofalowe działanie pod tym względem wykazuje bacopa monnieri. Jednak praktycznie wszystkie z wymienionych środków nootropowych poprzez wsparcie działania mózgu, poziomu acetycholiny czy poprzez lepsze wykorzystanie energii – będą w stanie poprawić pamięć, w szczególności krótkotrwałą. Wśród leków nootropowych można zresztą znaleźć substancje, które pełnią rolę stymulantów przy różnego rodzaju schorzeniach neurologicznych (np. niedokrwienie mózgu) czy neurodegeneracyjnych (np. choroba Alzheimera).
Nootropy na sen
Tzw. leki nootropowe, określane mianem „inteligentnych”, raczej związane są z poprawą pracy mózgu, tzn. wpływają korzystnie na:
- funkcje poznawcze,
- zdolność logicznego myślenia,
- poprawę pamięci
- koncentrację,
- poziom energii.
Z kolei suplementy na sen w większości wypadków działają wyciszająco i uspokajająco. Jednak jak już wcześniej wspominałem – sama l-teanina może być stosowana na lepszy sen, podobnie jak ashwagandha. Z innych suplementów na lepszy sen bardzo polecam także glicynę.
Nootropy bez recepty?
Czy suplementy i tzw. leki nootropowe, o których pisałem, można kupić bez recepty? Tak, praktycznie wszystkie wymienione nootropy są dostępne w sklepach z suplementami, a niektóre także w aptekach bez recepty. Przykładem może być citotrop, czyli apteczna wersja CDP choliny. Jednak obecnie w aptekach można kupić wiele ziół i suplementów bez recepty.
Naturalne nootropy
Do suplementów nootropowych zaliczają się zarówno zioła, czyli substancje naturalne – takie jak np. bacopa monnieri, ale także substancje syntetyczne – np. ALCAR czy Alpha GPC. Jednak środki nootropowe, które opisałem w tym artykule to naprawdę podstawowe, bardzo bezpieczne i skuteczne substancje, które mogą poprawić pracę mózgu. Czy nootropy powodują skutki uboczne? Nie powodują one praktycznie żadnych i naprawdę nie trzeba się obawiać ich użycia, są określane jako w pełni bezpieczne.
Źródła:
- Spiers PA, Myers D, Hochanadel GS, Lieberman HR, Wurtman RJ. Citicoline improves verbal memory in aging. Arch Neurol. 1996;53(5):441-448.
- Mori K, Inatomi S, Ouchi K, Azumi Y, Tuchida T. Improving effects of the mushroom Yamabushitake (Hericium erinaceus) on mild cognitive impairment: a double-blind placebo-controlled clinical trial. Phytother Res. 2009;23(3):367-372.
- Dodd FL, Kennedy DO, Riby LM, Haskell-Ramsay CF. A double-blind, placebo-controlled study evaluating the effects of caffeine and L-theanine both alone and in combination on cerebral blood flow, cognition and mood. Psychopharmacology (Berl). 2015;232(14):2563-2576.
- Kelly SP, Gomez-Ramirez M, Montesi JL, Foxe JJ. L-theanine and caffeine in combination affect human cognition as evidenced by oscillatory alpha-band activity and attention task performance. J Nutr. 2008;138(8):1572S-1577S.
- De Jesus Moreno Moreno M. Cognitive improvement in mild to moderate Alzheimer’s dementia after treatment with the acetylcholine precursor choline alfoscerate: a multicenter, double-blind, randomized, placebo-controlled trial. Clin Ther. 2003;25(1):178-193.